Οδύσσεια & Φιλοσοφία

“Τι είναι όλοι αυτοί οι παράξενοι τόποι όπου περιπλανιέται ο Οδυσσέας;”

“Ποια είναι η σημασία των αλλόκοτων πλασμάτων που συναντά;”

“Τι είναι αυτό που απασχολεί τους αρχαίους, τι θέλουν να πουν
και πώς αυτό κωδικοποιείται στον μύθο;”

“Μπορεί το νόημα της Οδύσσειας να μας βοηθήσει να καταλάβουμε
ποια είναι η ουσία του ανθρώπου και ποιος είναι ο ρόλος μας στη σύγχρονη κοινωνία;”

Στόχος μας είναι να κατανοήσουν οι μαθητές κάθε βαθμίδας τη λογική των μύθων και ειδικά της Οδύσσειας, αλλά και να απολαύσουν ολόκληρη την περιπέτεια του Οδυσσέα μέσα από την εμπειρία της αφήγησης.

Εξηγούμε τον τρόπο σκέψης των αρχαίων με απλή γλώσσα και προσαρμοσμένα σε κάθε ηλικία. 

Περιεχόμενα παρουσίασης

Εισαγωγή στη λογική των μύθων μέσα από συζήτηση

Γενική λογική των μύθων
Ο ρόλος και η σημασία των τεράτων στην αρχαία ελληνική μυθολογία.
Η μυθολογική αποτύπωση της μετάβασης από την τροφοσυλλογή στη γεωργία.
Ειδική λογική της Οδύσσειας
Βασικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου: γεωργία και τεχνική.
Η τεχνική της περιγραφής του ανθρώπινου μέσα από το ταξίδι στο μη ανθρώπινο.
Ονόματα που φανερώνουν σημαντικά νοήματα.
Η ιδιαίτερη σημασία του κάθε σταθμού και οι κρίσιμοι κόμβοι.

Αναδεικνύεται η λογική συνοχή της Οδύσσειας σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Η ανάλυση και ερμηνεία γίνονται μέσα στο πλαίσιο των ιδεών και των παραστάσεων του ακροατή της εποχής των αοιδών και των ραψωδών, δηλαδή χωρίς αναχρονισμούς. Οι μαθητές καθοδηγούνται με τη βοήθεια του συντονιστή-αφηγητή να ανιχνεύσουν πίσω από την περιπετειώδη δράση τον νοηματικό πυρήνα που καθορίζει όχι μόνο το περιεχόμενο, αλλά και τη σειρά των σταθμών του Οδυσσέα.
Οι μαθητές αντιλαμβάνονται πραγματικά γιατί στην αρχαιότητα το ομηρικό έπος ήταν βασικό στοιχείο της παιδείας και γιατί διατηρεί διαχρονικά τη σπουδαιότητά του.

Αφήγηση και προβολή της Οδύσσειας

Οι μαθητές ακούν και βλέπουν όλο το περιπετειώδες ταξίδι του Οδυσσέα μέσα από μια αφήγηση που υποστηρίζεται από ένα πρωτότυπο animation το οποίο δημιουργήσαμε αποκλειστικά για το εκπαιδευτικό πρόγραμμα “Οδύσσεια & Φιλοσοφία” στη βάση της προτεραιότητας του λόγου έναντι της εικόνας. Οι σκηνές έχουν σχεδιαστεί με τόση κίνηση, ώστε να είναι ζωντανές, αλλά η κατανόηση της εξέλιξης της ιστορίας να εξαρτάται πρωτίστως από τη συγκέντρωση στην αφήγηση. Στόχος είναι η ενίσχυση της ικανότητας της ακροαματικής παρακολούθησης του λόγου και η κίνηση της φαντασίας. 

Καθώς τα παιδιά αφήνονται στη ροή και την ατμόσφαιρα του έπους, για πρώτη φορά έχουν τη δυνατότητα να δουν τον μύθο υπό το πρίσμα της ενιαίας λογικής που διέπει την Οδύσσεια. Αυτή τη φορά το ταξίδι του Οδυσσέα, το έπος που συνέθεσαν διαδοχικές γενεές αοιδών, προβάλλει στα μάτια των μαθητών κυρίως ως μια πανάρχαια απόπειρα να προσδιοριστεί το τι είναι ο άνθρωπος.

Διάδραση μαθητών

Παιχνίδι ομαδικής αναπαράστασης (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό και Γυμνάσιο)
Οι μαθητές σχηματίζουν ομάδες για ένα παιχνίδι με θέμα τους σταθμούς του Οδυσσέα επιστρατεύοντας τη φαντασία και τις αναπαραστατικές τους ικανότητες. Μέσα από το παιχνίδι αναπτύσσεται η συνεργασία, η φαντασία και αφομοιώνεται η Οδύσσεια βιωματικά.
ή

Φιλοσοφική συζήτηση εμβάθυνσης (Γυμνάσιο και Λύκειο)
Οι μαθητές με τη βοήθεια του συντονιστή εμπλέκονται σε μια φιλοσοφική συζήτηση βαθύτερης διερεύνησης των νοημάτων της Οδύσσειας και σύνδεσής τους με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Η συζήτηση γίνεται με απλή γλώσσα, προσαρμοσμένη στα ηλικιακά δεδομένα των μαθητών και αναπτύσσεται πάνω σε δύο βασικούς άξονες:
1. Τι είναι ο άνθρωπος, ποια είναι η ουσιώδης διαφορά του από τα άλλα ζώα, ποια είναι η ιδιαίτερη σχέση του ανθρώπου με τη φύση;
2. Τι είναι προσωπικότητα, υπό ποιες προϋποθέσεις ο άνθρωπος γίνεται προσωπικότητα, ποιος ο ρόλος μας στη σύγχρονη κοινωνία;

Η σωκρατική ειρωνεία και η μαιευτική, ο πλατωνικός μύθος, ο αριστοτελικός ορισμός, αλλά και σύγχρονες φιλοσοφικές μέθοδοι παρουσιάζονται στην πράξη ως τρόποι φιλοσοφικής διερεύνησης και έκθεσης απόψεων, όχι ως θεωρητικό μάθημα-διάλεξη, αλλά ενταγμένοι λειτουργικά στη φυσική ροή της συζήτησης. 

Μια πρωτότυπη εκπαιδευτική επίσκεψη που συνδυάζει
τη Διεπιστημονική γνώση με την Ψυχαγωγία. 

Μαθησιακά οφέλη

Συγκέντρωση στον λόγο

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα στοχεύει στην μεγαλύτερη δυνατή εμπλοκή με τον λόγο. Στο πλαίσιο της εισαγωγικής συζήτησης για τη Λογική των μύθων και της Οδύσσειας, οι μαθητές καλούνται να ακούσουν με προσοχή τον ερμηνευτικό λόγο, αλλά και ωθούνται να εκφράσουν τις δικές τους σκέψεις. Το animation της Οδύσσειας στο δεύτερο μέρος προσφέρει μια δυναμική ισορροπία ανάμεσα στην αφήγηση και την κινούμενη εικόνα με σαφή κυριαρχία της αφήγησης. Στο μέρος του φιλοσοφικού διαλόγου για την ουσία του ανθρώπου και της προσωπικότητας, οι μαθητές εκφράζουν τις απόψεις τους και καλούνται να εντοπίσουν σφάλματα, να ασκήσουν κριτική σε απόψεις και να δεχθούν κριτική πάνω σε αυτά που υποστήριξαν.

Συνάφεια με μαθήματα - Διεπιστημονική προσέγγιση με διασύνδεση πολλών διαφορετικών αντικειμένων

ΔΗΜΟΤΙΚΟ
Οδύσσεια Γ΄: α) πλήρης κάλυψη των έξι ενοτήτων της Οδύσσειας, β)  προετοιμασία για την Οδύσσεια (εάν η επίσκεψη προηγηθεί της; διδασκαλίας) ή ανακεφαλαίωση (εάν η επίσκεψη έπεται), γ) ουσιαστικές γνώσεις για τον τρόπο σκέψης και έκφρασης των αρχαίων Ελλήνων πέραν της διδακτικής ύλης: η αντίληψη για την ουσία του ανθρώπου. 
Ιστορία Γ΄: Η Εποχή του Λίθου (Προ-ιστορία): χρήση εργαλείων και μετάβαση από την τροφοσυλλογή στην γεωργία, αποτύπωση αυτή της αλλαγής στους μύθους.
Ιστορία Δ΄: Κεφάλαια 1,2 ,3, 4, 6, 8, 9 και 24.
Μελέτη Περιβάλλοντος Δ΄ Δημοτικού: Ο Πολιτισμός των Ελλήνων (ενότητα 2): σύγκριση του τρόπου μάθησης της εποχής του μύθου (μέσα από εικόνες-παραστάσεις) με το σήμερα (κυρίως μέσα από έννοιες). Η Φύση είναι το σπίτι μας (ενότητα 3): α) η διαφορά της αγέλης και του σμήνους από την κοινωνία, β) η ιδιαίτερη σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Φυσικά Ε΄: Μηχανική (ενότητα 9): η ανάπτυξη της τεχνικής ως πολλαπλασιαστής της ανθρώπινης δύναμης για την επίλυση προβλημάτων.
Φυσικά ΣΤ΄: Έμβια-Άβια, Χαρακτηριστικά της ζωής (κεφ. 3): οι μορφές ζωής και η ιδιαιτερότητα του ανθρώπινου τρόπου επιβίωσης (φυτά, ζώα, ζώα και αντανακλαστική-περιστασιακή χρήση εργαλείων, άνθρωπος και μόνιμη-συνειδητή χρήση εργαλείων)
Ανθολόγιο λογοτεχνικών κειμένων  Ε΄-ΣΤ΄: Ενότητα Β΄, Κοινωνική ζωή: η αποκοπή από την κοινωνία, η απομόνωση εξαφανίζει τον άνθρωπο (γίνεται ο «Κανένας»), πότε κάποιος γίνεται προσωπικότητα.

ΓΥΜΝΑΣΙΟ
Οδύσσεια Α΄: α) συνολική περιληπτική αφήγηση του ταξιδιού του Οδυσσέα, β) ανάδειξη νοηματικού πυρήνα: ο ορισμός του ανθρώπινου μέσα από την αντιπαράθεσή του στο μη ανθρώπινο, γ) το ομηρικό ζήτημα.
Ιστορία Α΄: Η Εποχή του Λίθου (κεφ. Α΄): χρήση εργαλείων και μετάβαση από την τροφοσυλλογή στην γεωργία, αποτύπωση αυτή της αλλαγής στους μύθους. Ο ελληνικός κόσμος από το 1.100 έως το 800 π.Χ. (κεφ. Γ΄), Γράμματα και Τέχνη: πρώτος ελληνικός αποικισμός, ομηρικά έπη, αγγειοπλαστική. Αρχαϊκή Εποχή (κεφ. Δ΄), Τα Γράμματα: πρώτη εμφάνιση φιλοσοφίας. Κλασική Εποχή (κεφ. Η΄), Τα Γράμματα: Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης.
Βιολογία Α΄: κεφ. 1, 5, 7. Προσαρμογές των εμβίων όντων και ανθρώπινη εξέλιξη.  
Τεχνολογία Α΄: κεφ. 1. Η ανάπτυξη της τεχνικής.
Ανθολόγιο φιλοσοφικών κειμένων Γ΄: κεφ. 1, 3, 4. Από τον μύθο στον λόγο και ορισμένες βασικές μέθοδοι: σωκρατική ειρωνεία και μαιευτική, πλατωνικός μύθος και αριστοτελικός ορισμός.

ΛΥΚΕΙΟ
Αρχαία Ιστορία Α΄:  Ενότητα ΙΙ, Οι αρχαίοι Έλληνες.
Αρχές Φιλοσοφίας Β΄: η ουσία του ανθρώπου στην αρχαία και σύγχρονη φιλοσοφία.
Πολιτική παιδεία Α΄:  ανθρωπολογία και κοινωνιολογία.
Αρχαία Γ΄ Ανθρ.: Πλάτωνος Πρωταγόρας.
Ν. Γλώσσα Α΄, Β΄και Γ΄: η σχέση κοινωνίας και προσωπικότητας.

Η εκπαιδευτική επίσκεψη είναι σχεδιασμένη έτσι, ώστε να δίνει μια ευκαιρία επαναγνωριμίας με την Οδύσσεια για τους μαθητές όλων των τάξεωνμια Οδύσσεια που δεν έχει πια υποχρεωτικό χαρακτήρα και φόρτο εργασιών—, ειδικά για τη Γ΄ Γυμνασίου και το Λύκειο, όπου η ηλικιακή και κοινωνική ωριμότητα των μαθητών επιτρέπει να κατανοήσουν βαθύτερα τα νοήματα και τον λόγο που οι αρχαίοι θεωρούσαν την Οδύσσεια «σχολείο».

Κοινωνικές δεξιότητες και σύγχρονος κοινωνικός προβληματισμός


Το ομαδικό παιχνίδι αναπτύσσει την οργανωτικότητα και την ικανότητα συνεργασίας για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού. Η εμπειρία του φιλοσοφικού διαλόγου βοηθά τους μαθητές να μάθουν να συζητούν ταυτόχρονα με μεγάλο αριθμό συνομιλητών (σύγκριση θέσεων: διάκριση, κοινός τόπος και αντίθεση), να καταλάβουν τις δυσκολίες και τους τρόπους υπέρβασής τους και να αναπτύξουν την ικανότητα να διαμορφώνουν επιχειρήματα. Οι μαθητές εισέρχονται στην προβληματική του τι είναι κοινωνία και ποιος είναι ο ρόλος μας στον σύγχρονο κόσμο—μια θεματική που διαπερνά σαν κόκκινη γραμμή όλα τα θέματα της Νεοελληνικής Γλωσσας (ειδικά στο Λύκειο)—και δείχνει τη σύνδεση της θεωρητικής και πρακτικής πλευράς της Φιλοσοφίας στην κοινωνική ζωή.

Κλασική φιλοσοφική παιδεία

Στο πλαίσιο της φιλοσοφικής συζήτησης με επίκεντρο τον προσδιορισμό της ουσίας του ανθρώπου (Γυμνάσιο-Λύκειο), οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τις μεθόδους του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, δηλαδή με τις βάσεις της κλασικής αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας.

Υπεύθυνος προγράμματος

Μιχάλης Χονδροκούκης

Δρ. Φιλοσοφίας του ΑΠΘ με ειδίκευση στην προσωκρατική σκέψη

“Η ιδέα για την ΟΔΥΣΣΕΙΑ μορφοποιήθηκε στο μυαλό μου προοδευτικά υπό την πίεση δύο προβλημάτων που επιδεινώνονται με τον χρόνο και με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος κάθε ευσυνείδητος εκπαιδευτικός-παιδαγωγός:
αφενός της ανάγκης που ανακύπτει κάθε νέα σχολική χρονια για την επιλογή ενός ποιοτικού εκπαιδευτικού προγράμματος ή επίσκεψης για τους μαθητές και αφετέρου της ανάγκης υπέρβασης των περιορισμών του αναλυτικού προγράμματος, της ανάγκης ανοίγματος των πνευματικών οριζόντων των νέων παιδιών μέσα από τη ζωντανή αλληλεπίδραση και τη διεπιστημονική μέθοδο που δεν χωρούν στα κουτάκια των διαγωνισμάτων.

Ο Μιχάλης Χονδροκούκης είναι απόφοιτος του ΦΠΨ του ΕΚΠΑ με κατεύθυνση Φιλοσοφίας. Έκανε μεταπτυχιακό στην Ιστορία της Φιλοσοφίας και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάβαση από τον Μύθο στον Λόγο, από τη σκέψη με εικόνες στη σκέψη με έννοιες, δηλαδή με την ανάπτυξη της συνείδησης κατά το πέρασμα από τα ομηρικά και ησιόδεια έπη στην εμφάνιση της φιλοσοφίας και της επιστήμης στους πρώτους φιλοσόφους της Ιωνίας.

Στο πλαίσιο Διδακτορικής Διατριβής μελέτησε τη σχέση Φιλοσοφίας, Επιστήμης και Θρησκείας στην αρχαϊκή σκέψη με επίκεντρο τη συνύφανσή τους στο έργο του Εμπεδοκλή. Είναι μέλος της International Association for Presocratic Studies και ως ανεξάρτητος μελετητής συμμετείχε ως ομιλητής στο 7ο διεθνές συνέδριο IAPS7 με την εργασία «Empedoclean Acosmia: the dubious idea of the “four concentric spheres” and some related eschatological misinterpretations» και στο 7ο Πανελλήνιο συνέδριο του τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης με την εργασία «Στερεοτυπικές σχηματοποιήσεις στην Ιστορία της αρχαιοελληνικής Φιλοσοφίας». 

Για είκοσι χρόνια δίδαξε σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου. Το 2023 διδάσκει στο Πολυτεχνείο Κρήτης για το χειμενινό εξάμηνο τα μαθήματα “Ιστορία και Φιλοσοφία της Επιστήμης” και “Τέχνη και Τεχνολογία”.

Παράλληλα με την επιστημονική μελέτη και διδασκαλία έχει στραφεί και προς τη δημιουργία καινοτόμων εκπαιδευτικών μεθόδων και προγραμμάτων, που συνδυάζουν τη γνώση με την ψυχαγωγία.

Τεχνικές πληροφορίες

Βαθμίδες που μπορούν να παρακολουθήσουν: Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο. Ο βαθμός εμβάθυνσης και η γλώσσα προσαρμόζονται στην ηλικία των μαθητών.

Αριθμός μαθητών: από δύο τμήματα (40 μαθητές) και άνω, έως όλη η σχολική μονάδα

Χρονική διάρκεια: 2 ώρες

Κόστος ανά μαθητή: η τιμή στις κινηματογραφικές αίθουσες προσαρμόζεται σε συνάρτηση με τον αριθμό των συμμετεχόντων:
9€: έως 80 μαθητές
8€: 81-130 μαθητές
7€: 131 και άνω
Παρουσίαση εντός σχολείου: 6€
(Η μετάβαση σε πόλη εκτός Αθήνας ενδέχεται να επηρεάζει το κόστος.)

Χώροι επίσκεψης

Για όλα τα σχολεία, εντός και εκτός Αθήνας, το πρόγραμμα "Οδύσσεια & Φιλοσοφία" παρουσιάζεται και στον χώρο του σχολείου, όταν υπάρχει μεγάλη αίθουσα με προβολέα, ηχεία και μεγάλο πανί προβολής.

Αίθουσες εντός Αθήνας

Νέα Σμύρνη
Σπόρτιγνκ Digital Cinema
Κ. Παλαιολόγου 18

Δάφνη-Υμηττός
ΝΑΝΑ Cinemax
Λεωφ. Βουλιαγμένης 179 (ΜΕΤΡΟ Αγ. Ιωάννης)

Κέντρο Αθήνας
ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΣ
Λεωφ. Συγγρού 106
ΝΙΡΒΑΝΑ Cinemax
Λεωφ. Αλεξάνδρας 192
ΑΕΛΛΩ Cinemax
28ης Οκτωβρίου 140

Αμπελόκηποι
ΑΝΔΟΡΑ
Σεβαστουπόλεως 117

Βόρεια προάστια
ΚΗΦΙΣΙΑ 1-2 Cinemax
Λεωφ. Κηφισίας 245

Αιγάλεω
Κινηματοθέατρα Λάμπρος Κωνσταντάρας & Ρένα Βλαχοπούλου
Κουντουριώτου 40

Αγ. Ανάργυροι
Μαρία Έλενα/Οναρ Digital Cinema
Αγ. Παρασκευής 40

Πειραιάς
ΖΕΑ
Χαρ. Τρικούπη 39

Αίθουσες εκτός Αθήνας

Θεσσαλονίκη
ARTBOX FARGANI
Αγ. Παντελεήμονος 10

Κόρινθος
Απόλλων

Κολιάτσου 49

Πάτρα
Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστημίου Πατρών

Χανιά
πολυχώρος Mega Place
Καράγιωργα 26

Λευκωσία-Κύπρος
PANTHEON
Διαγόρα 29

Επικοινωνία

Επιστήμη-Παιδεία-Ψυχαγωγία

“Οδύσσεια & Φιλοσοφία”
Μια πρωτότυπη εκπαιδευτική επίσκεψη με πολλαπλά οφέλη για μαθητές και εκπαιδευτικούς.